Zasady prawa gospodarczego

Prawo gospodarcze stanowi zbiór norm prawnych regulujących zasady prowadzenia działalności gospodarczej oraz status prawny przedsiębiorców. Pełni ono ogromną rolę, wywierając przemożny wpływ na wiele dziedzin życia społecznego, regulowanych przez polski porządek prawny.

Jakie są zasady prawa gospodarczego oraz jaki jest ich cel, opisuje niniejszy artykuł.

Znaczenie zasad prawa gospodarczego

Zasady prawa gospodarczego są nadrzędnymi normami aksjologicznymi, mającymi prymat nad wszystkimi innymi przepisami regulującymi stosunki gospodarcze w naszym kraju. Wypływają one bezpośrednio z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a tym samym przysługuje im bezwzględne pierwszeństwo stosowania w stosunku do innych norm prawnych. Mają one także charakter wytycznych dla ustawodawcy w procesie stanowienia prawa. Do zasad prawa gospodarczego, należą:

Zasada społecznej gospodarki rynkowej oraz zasada wolności gospodarczej

Usankcjonowane są one w art. 20 Konstytucji RP, zgodnie z którym społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.

Co do zasady społeczna gospodarka rynkowa oznacza taką politykę gospodarczą państwa, która powinna służyć realizacji celów o charakterze ogólnospołecznym oraz zagwarantować wszystkim obywatelom odpowiednie zabezpieczenia socjalne.

Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego „Społeczna gospodarka rynkowa ma status zasady ustrojowej, zaś ustrojodawca, charakteryzując ustrój gospodarczy państwa jako społeczną gospodarkę rynkową, wyznacza kierunki „dążeń państwa w tym zakresie. Ustawodawca winien umacniać i rozwijać społeczną gospodarkę rynkową przede wszystkim przez wspieranie jej aspektów rynkowych” (wyroki: z dnia 23 czerwca 2009 r., sygn. akt K 54/07, Z.U. 2009/6A/86 oraz z dnia 9 stycznia 2007 r., sygn. akt P 5/05, Z.U. 2007/1A/1).

Trybunał Konstytucyjny również wielokrotnie wypowiadał się w kontekście istotnej treści zasady wolności gospodarczej. „Do cech wolności prowadzenia działalności gospodarczej należy przede wszystkim możliwość wyboru działalności gospodarczej” (wyrok z dnia 21 kwietnia 2004 r., K 33/03, OTK-ZU 2004, Nr 4/A, poz. 31). „Wykonywanie działalności gospodarczej jest wolne wtedy, gdy można ją podejmować i prowadzić w sposób swobodny, tj. niezakłócony działalnością i ograniczeniami ze strony państwa. W efekcie państwo powinno powstrzymywać się od jakiejkolwiek nadmiernej ingerencji (tak faktycznej, jak i formalno-prawnej), która mogłaby w nawet minimalnym stopniu zakłócić swobodę lub pewność podejmowanych działań gospodarczych. Zasada ta jest spełniona tylko wtedy, gdy interwencja państwa jest podejmowana wyłącznie w ostateczności i tylko w taki sposób, który stanowić będzie jak najmniejszą ingerencję” (wyroki: z dnia 29 kwietnia 2003 r., SK 24/02, OTK-ZU 2003, Nr 4/A, poz. 33 oraz z dnia 10 kwietnia 2001 r., U 7/00, OTK-ZU 2001, Nr 3, poz. 56).

Zasada a ochrony własności prywatnej

Zawarta jest w art. 21 Konstytucji, w myśl którego Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia, co oznacza, iż znajdują się one pod szczególną ochroną państwa, co zapewnia pewność obrotu gospodarczego.

Zasada solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych

Wynika ona z przywołanego powyżej art. 20 Konstytucji RP.

W myśl wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 stycznia 2001 r. (K 17/00, Dz.U. z 2001 r. Nr 11, poz. 90) pojęcie „solidarności” rozumieć należy w taki sposób, że: „wszyscy obywatele, zarówno pracodawcy jak i pracownicy, są w stopniu odpowiednim do swoich możliwości zobowiązani do poświęcania pewnych interesów własnych dla dobra wspólnego”, zaś pojęcie dialogu i współpracy partnerów społecznych oznacza „przyjęcie współodpowiedzialności państwa za stan gospodarki w postaci wymogu podejmowania działań, których celem jest łagodzenie społecznych skutków funkcjonowania gospodarki rynkowej”.

Zasada a demokratycznego państwa prawnego

Art. 2 Konstytucji, stanowi, iż „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”

Zasada ta obejmuje ona takie pojęcia jak racjonalnie stanowienie prawa, jego niedziałanie wstecz, ochronę praw nabytych itp.

Według Trybunału Konstytucyjnego „według konstytucyjnego postulatu ochrony interesów, obywatele nie powinni być zaskakiwani nowymi regulacjami prawnymi, które zmieniają ich sytuację” (wyrok z dnia 26 lutego 2013 r., K 15/10, OTK-A 2013, Nr 18, poz. 2).

Zasada proporcjonalności

Sformułowana jest ona w art. 31 Konstytucji RP, zgodnie z którym „Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw”. Łączy się z nią art. 22 Konstytucji, który stanowi, że „Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny”.

Zasada równości wobec prawa

Zawarta jest w art. 32 Konstytucji RP, w myśl którego „Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny”.

Jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 5 listopada 1997 r. (K 22/97, OTK-ZU 1997, Nr 3–4, poz. 41) „Zasada równości oznacza, że wszystkie podmioty charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną) powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących”.

Zasada pomocniczości

Oznacza ona, iż rola państwa, jako regulatora stosunków gospodarczych ogranicza się jedynie do tworzenie odpowiednich warunków społecznych i ekonomicznych dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.

W razie pytań lub problemów związanych z podejmowaniem działalności gospodarczej zapraszamy do kontaktu:

antoni.koprowski@kancelaria-kgg.pl , nr tel. 502 031 149  adw. Antoni Koprowski Kancelaria Adwokacka

na zlecenie i pod kierunkiem adw. Antoniego Koprowskiego

artykuł  opracował

r.pr. Michał Szczerbiak Bd-741