Uprawnienia pokrzywdzonego

Pokrzywdzony przestępstwem – uprawnienia i sposób działania

Zwykle zawód adwokata kojarzy się Czytelnikom z obroną osób którym zarzucono popełnienie przestępstwa, gdy tymczasem w około połowie spraw moja Kancelaria występuje w charakterze pełnomocnika pokrzywdzonego (na etapie postępowania przygotowawczego przed prokuratorem) czy pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego (na etapie postępowania przed sądem). Poniżej przedstawiam szereg informacji o charakterze praktycznym lub formalnym, użyt4cznych w sytuacji gdy zdarzy się Czytelnikom, iż staną się pokrzywdzonymi przestępstwem.
Po pierwsze pokrrzywodzony jest stroną procesu karnego zarówno na etapie postępowania przygotoawczego (prowadzonego przez Policję lub Prokuraturę) jak i na etapie postępowania sądowego prowadzonego przez Sąd. Podstawowym uprawnieniem pokrzywdzonego jest możliwość zapoznania się aktami sprawy oraz możliwość składania wniosków dowodowych i branie udziału w zawnioskowanych czynnościach dowodowych. Oznacza to iż pokrzywdzony nie musi a wręcz nie powinien być biernym uczestnikiem procesu karnego, lecz może wpływać na kształt i charakter czynności podejmowanych przez organy ścigania. Bardzo ważnym uprawnieniem jest możliwość złożenia wniosku o zasądzenie odpowiedniego odszkodowania (za uszczerbek w majątku) lub zadośćuczynienia (za tzw. krzywdy moralne takie jak ból czy cierpienie). Warto zwrócić uwagę, iż w przypadku ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika, można domagać się zwrotu kosztów poniesionych na jego wynagrdzoenie. Z doświadczenia Kancelarii wynika, iż w przypadku przedstawienia faktury VAT koszty te są zwracane w pełnej wysokości. Zdarza się, iż Klienci będący pokrzywdzonymi ustanawiają pełnomocników po to aby trakcie składania niejednokrotnie traumatycznych zeznań była z nimi osoba zaufana, oceniająca „chłodnym” okiem treść zeznań i w razie czego dokonująca korekty, gdyby zeznania złożone w „w zdenerwowaniu” nie odpowiadały rzeczywistemu przebiegowi wypadków. Przechodzą do praktycznych spostrzeżeń odnośnie działań pokrywdzonego w postępowaniu karnym należy zwrócić uwagę iż pokrzywdzony ma prawo ujęcia sprawcy przestępstwa na gorącym uczynku lub w pościgu podjętym bezpośrednio po zdarzeniu, jego zatrzymania i oddania go w ręce Policji, jeżeli obawia się, że sprawca się ukryje, albo że nie można będzie ustalić jego tożsamości (co w zasadzie będzie miało miejsce w przypadku każdego przestępstwa). Ponadto nie wolno niczego ruszać ani dotykać na miejscu zdarzenia. Takie działanie może zostać wykorzystane przez obrońcę, celem wykazania, iż to pokrzywdzony w rzeczywistości był sprawcą. Należy również zabezpieczyć miejsce zdarzenia, ponieważ unikniemy w ten sposób zatarcia śladów pozostawionych przez sprawcę które stanowią dowody popełnienia przestępstwa. O ile to możliwe należy uzyskać od świadków zdarzenia dane osobowe, lub chociażby numery telefonów. Jest tendencja w społeczeństwie, aby o ile to możliwe unikać pełnienia funkcji świadka (dotyczy to osób postronnych, członkowie rodziny czy inne osoby bliskie lub znajome chętnie są świadkami lecz trzeba pamiętać iż prokuratorzy i sądy ostrożnie podchodzą do zeznań osób powiązanych ze stronami procesu dlatego tak ważne jest wskazanie niezależnych świadków). Jeżeli pokrzywdzony został pobity lub dokonano chociażby powierzchownego uszkodzenia ciała (dotyczy to nawet siniaków) , należy koniecznie zgłoś się do lekarza i dopilnować aby wszystkie nawet najdrobniejsze obrażenia ciała zostały wpisane do karty medycznej – pozwoli to na ustalenie organom ścigania charakteru poniesionych w wyniku przestępstwa obrażeń oraz co bardzo istotne. Karta medyczna będzie bardzo istotnym dowodem w sprawie a nadto uwiarygodni zeznania osoby pokrzywdzonej.
Warto również zwrócić uwagę iż w przypadku gdy w wyniku pobicia, rozboju (rozbój to kradzież z użyciem przemocy, przy czym przemoc następuje przed kradzieżą) czy kradzieży rozbójniczej (kradzież rozbójnicza to następuje wtedy gdy złodziej w celu utrzymania się w posiadaniu skradzionego przedmiotu stosuje przemoc, czyli przemoc następuje po kradzieży) na odzieży znajdują się jakiekolwiek ślady mogące pochodzić od sprawcy przestępstwa (krew, włosy) – nie wolno jej lecz należy natychmiast przekazać organom ścigania. Podobnie jeżeli podczas szarpaniny ze sprawcą przestępstwa za paznokciami mogły znaleźć się ślady biologiczne (np. naskórek) pochodzące od sprawcy, nie należy myć dłoni ani czyścić paznokci lecz udać się niezwłocznie na Policję, złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa i zażądać pobrania ścinków paznokci. Ze względu na fakt, iż artykuł niniejszy ma mieć charakter rzeczywistej pomocy to jest moim przykrym obowiązkiem zauważyć iż w przypadku gwałtu nie wolno się myć ani nie czyścić odzieży, którą ofiara miała na sobie podczas zdarzenia tylko niezwłocznie udać się z nią na Policję i zawiadomić o zdarzeniu a nadto zażądać zabezpieczenia odzieży oraz przeprowadzenia badania ginekologicznego i oględzin ciała. Warto zwrócić uwagę iż w przypadku gwałtu przesłuchanie będzie prowadził Sąd z udziałem biegłego psychologa, a nie policjanci. Od policjantów należy zażądać zabezpieczenia śladów o których mowa powyżej i jedynie zdawkowo i informacyjnie poinformować iż ofiara została zgwałcona bez konieczności wdawania się w szczegóły. Szczegóły zdarzenia należy ujawnić podczas przesłuchania przez sąd z udziałem psychologa. Przesłuchanie przez sąd ofiary gwałtów ma na celu zapobiegnięcie ponownej wiktymizacji ofiary, tj. uniknięcie sytuacji w której ofiara będzie musiała wielokrotnie opisywać traumatyczne dla niej przeżycia. Zasadą jest, iż takie przesłuchania ofiar gwałtów są nagrywane w związku z czym przesłuchiwana jest ona raz podczas całego postępowania karnego i nie musi już wracać do tych zdarzeń (istnieje od tej zasady jeden wyjątek ale opisywanie tak szczegółowo przepisów kodeksu postępowania karnego przekracza ramy niniejszej publikacji).
W trakcie procesu sądowego, pokrzywdzony, o ile złożył oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego, siedzi koło prokuratora i może zadawać pytania, składać oświadczenia oraz wnioski dowodowe, a nadto jest przesłuchiwany jako pierwszy i nie musi wychodzić z sali w czasie gdy wyjaśnienia składa oskarżony. Warto pamiętać, iż pokrzywdzony, o ile czuje się niekomfortowo w obecności oskarżonego i nie chciałby składać zeznań w jego obecności, może poprosić sąd aby przesłuchano go za pośrednictwem urządzeń do komunikacji na odległość. W takim wypadku sąd i pokrzywdzony siedzą w jednej sali, zaś oskarżony i obrońca siedzą w drugiej sali i zadawanie pytań odbywa się za pomocą mikrofonu i kamery. Trzeba zwrócić uwagę, iż niejednokrotnie. Warto również pamiętać o tym, iż pokrzywdzony może zawsze złożyć wniosek o to, aby przesłuchać go przed sądem właściwym dla jego miejsca zamieszkania, w szczególności w wypadku gdy zamieszkuje w miejscowości odległej od tej w której toczy się proces.

Mam nadzieję, iż wskazówki zawarte wyżej będą przydatne Czytelnikom, w przypadku gdy, przydarzy się im sytuacje w której będą mieli charakter pokrzywdzonego przestępstwem .

adw. Antoni Koprowski

Kancelaria Adwokacka w Gdańsku

www.adwokat-koprowski.pl

adwokat gdańsk

adwokat gdansk