Postępowanie w sprawie uznania wzorca umowy za niedozwolony

Postępowanie w sprawie stosowania niedozwolonych postanowień wzorców umów – przebieg

Postępowanie w sprawie stosowania niedozwolonych postanowień wzorców umów pełni bardzo ważną rolę w zakresie zabezpieczenia konsumentów przed naruszaniem ich praw przez podmioty posiadające silną czy nawet dominującą pozycję na danym rynku, poprzez stosowanie rozwiązań kontraktowych sprzecznych z obowiązującym porządkiem prawnym.

Jak przebiega takie postępowanie, jakie zasady formalno – prawne obowiązują w jego zakresie, opisuje niniejszy artykuł.

Przedmiot postępowania

Postępowanie w sprawie stosowania niedozwolonych postanowień wzorców umów uregulowane jest w ustawie z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (j.t.

Dz. U. z 2021 r., poz. 275), zwaną w dalszej części artykułu „ustawą”.

Jego przedmiotem są tzw. niedozwolone postanowienia umowne, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 23a ustawy, w zw. z art. 385(1) Kodeksu cywilnego).

Przebieg postępowania

Wszczęcie postępowania następuje z urzędu bądź na podstawie zawiadomienia skierowanego do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i dokonanego w formie pisemnej przez konsumenta, a więc osobę fizyczną, która dokonała z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jego działalnością gospodarczą lub zawodową (art. 49 oraz art. 99a, w zw. z art. 4 pkt 12 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 22(1) k.c.).

Zawiadomienie w takiej sprawie może również zostać złożone przez takie podmioty, jak rzecznik konsumentów, Rzecznik Finansowy, organizacja konsumencka lub zagraniczna organizacja wpisana na specjalną listę.

Podkreślenia wymaga fakt, iż przedmiotowe postępowanie ma charakter abstrakcyjnej kontroli wzorców umów. Co należy przez to rozumieć, wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 17 listopada 2011 r. (VI ACa 448/11) – „Kontrola abstrakcyjna polega na badaniu treści postanowień wzorca umowy w oderwaniu o konkretnego stosunku umownego i jest dokonywana niezależnie od tego, czy między stronami doszło do zawarcia umowy z wykorzystaniem tego wzorca umowy. Konsekwencją dokonania kontroli abstrakcyjnej jest wyeliminowanie z obrotu postanowień wzorca umowy, które z dużym prawdopodobieństwem w większości umów z konsumentami powinny być zakwalifikowane jako klauzule abuzywne.

(…) celem kontroli abstrakcyjnej jest ochrona interesu publicznego w postaci zbiorowego interesu konsumentów, przy czym pośrednio może dojść do realizacji indywidualnego interesu konsumenta, który wystąpił z powództwem”.

Z kolei Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 24 stycznia 2020 r. (V Ca 423/19, LEX nr 3032853) stwierdził, że „Wskazać trzeba, że kontrola abstrakcyjna zmierza do oceny postanowień wzorca w oderwaniu od okoliczności konkretnego przypadku i ma skłaniać przedsiębiorcę - w razie uznania ich za nieuczciwe do zaniechania ich stosowania. Chroni nie interes indywidualny, lecz zbiorowy interes konsumentów”.

Wszczynając postępowanie, Prezes Urzędu wydaje o tym postanowienie, zawiadamiając jednocześnie jego strony, do których zalicza się każdy, wobec kogo zostało ono wszczęte.

Każda ze stron uprawniona jest do zajęcia stanowiska w stosunku do przedstawionych jej zarzutów, przysługuje też jej prawo wglądu do akt sprawy.

Po przeprowadzeniu przez Prezesa postępowania dowodowego, przedstawia stronom postępowania Uzasadnienie Zarzutów i umożliwia im zajęcie stanowiska w tym przedmiocie.

Jeżeli stanowiska stron zostaną uznane za niezasadne, wówczas Prezes Urzędu wydaje decyzję o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone i zakazującą jego wykorzystywania, której może nadać w całości lub w części rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli wymaga tego ważny interes konsumentów.

Od decyzji Prezesa Urzędu przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie – sądu ochrony konkurencji i konsumentów, w terminie miesiąca od dnia jej doręczenia, za jego pośrednictwem. W takim wypadku Prezes Urzędu przekazuje je do sądu wraz z aktami sprawy niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 miesięcy od dnia jego wniesienia.

Jeżeli Prezes Urzędu uzna odwołanie za słuszne, może – nie przekazując akt sądowi – uchylić albo zmienić swoją decyzję w całości lub w części, o czym bezzwłocznie powiadamia stronę, przesyłając jej nową decyzję, od której ponownie przysługuje odwołanie. Jednocześnie, stwierdza on, czy decyzja ta została wydana bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa.

Podkreślenia wymaga fakt, iż prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone ma skutek wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji.

Zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym, postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone powinno być zakończone w terminie 4 miesięcy, a w sprawie szczególnie skomplikowanej – nie później niż w terminie 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia, przy czym nie wszczyna się go, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano stosowania wzorców umów, upłynęły 3 lata.

W razie pytań lub problemów związanych z podejmowaniem działalności gospodarczej zapraszamy do kontaktu:

antoni.koprowski@kancelaria-kgg.pl , nr tel. 502 031 149 

adw. Antoni Koprowski Kancelaria Adwokacka

na zlecenie i pod kierunkiem adw. Antoniego Koprowskiego

artykuł  opracował

r.pr. Michał Szczerbiak Bd-741